Ku wiecznej pamięci! List z 1901 odkryty w fundamencie postumentu na ulicy Chełmińskiej.

 

List składał się z dwóch sron A4 zapisanych obustronnie, był bardzo zniszczony. Po żmudnych pracach konserwatorskich oto uratowane fargenty sprzed 119 lat, zapraszam do lektury. 

 

Ku wiecznej pamięci!

W dwudziestym czwartym roku chwalebnego panowania

Ojca Św. Leona XIII, starca 91 letniego, w czternastym roku rządów

Króla ( ), cesarza wszechniemiec Wilhelma II, w

drugim roku zarządzaniem dyęceyzją Chełmińską (księdza)

biskupa Dra Augustyna Rozentretera, w czasie wakansu, w

parafia Unisławskiej w siedemnastym miesiącu od śmierci

nieodżałowanego pamięci księdza proboszcza prałata Stanisła-

wa Ratkowskiego, który przez 42 lat pasterzował w para-

fii Unisławskiej, umarł jako Kapłan świętobliwy

w 77 tym roku życia, dnia 18 lutego 1900

(…)

(…)

(…)

(…)

w Unisławiu w parafii plebańskiej po prawej stronie drogi

wiodącej z Unisławia do Chełmna, za granicą roli

tuż przed szosą w miejscu starego Krzyża z drzewa zwa-

nego ,,Bożą Męką”, w której fundamencie niniejsze słowo

dla późniejszych parafian się zachowa

Boża Męka wykonana w Bydgoszczy cała z kamienia

piaskowego, składa się i krzyża z wizerunkiem

ukrzyżowanego Pana Jezusa, słup piaskowy z krzyżem i wi-

zerunkiem Zbawiciela kosztuje 275 marek, na które złożyły wsie

Unisław, Stablewice, Gołoty. Myśl postawienia nowej Bożej Męki

wyszła od mularza Jana Jędrzejewskiego z Unisławia, czło-

wieka wierzącego (?), pobożnego, pracowitego też gorliwego

(w zbieraniu) składek na pokrycie wykonania

Bożej Męki. Ten sam Jędrzejewski położył fundament…

Poświęcenie Bożej Męki odbędzie się w niedziele 14 lipca 1901.

 

 

Parafia…

 

 

 

Parafia Unisławska liczy według ostatniego spisu ludności przy

i składa się z następujących

wiosek: Unisławia, Stablewic, Gołot, Bruków:

, Raciniewa, Lotkowo (?), Głażewa i Siemonia. Miesz-

kańcy unisławskiej wsi stanowią połowę całej parafii i składają się

z większej części z gospodarstw polskich. Sołtysem w Siemoniu

161376. gospodarz Leon(?) , sołtysem Unisławia                              -

jelik.

Kościół w Unisławiu jest zbudowany z kamienia polnego,

pokryty paloną dachówką z wierzą drewnianą bez czubka,

który wiatr przed 10 laty złamał. Rok założenia Parafii, kościoła

Unisławskiego nieznany, może być w piętnastym

stuleciu. Kościół obecnie za mały jest dla parafii, bo pomie-

ścić może 500 ludzi.

(…)

(…)

(…)

 

 

Bartłomieja apostoła, patrona kościoła i obraz

przeniesiony zostanie, szczyt zachodni, w

wyburzony będzie główne wejście, a nad

nim chór urządzony. zostanie z północnej prze-

niesiona na południową stronę obok prezbiterium. Miejsc

do siedzenia w powiększonym kościele około 300, pod

jest jeszcze 50. Na powiększenie kościoła

parafialnego już dwanaście lat fundusze parafianie

przynoszą(?) chwilowo 17000 marek. Ś.p. ks. prob. Stanisław

pezekazał testamentem cały swój szczupły

majątek w kwocie 1705 marek na powiększenie Kościoła.

Organisłą(?) przy Kościele unisławskim jest Franciszek Gączarzewicz

65 lat posiadający a w Unisławiu już 44 lat urzędujący.

Pola plebańskie, 316 morgów wielkie, są dzierżawione, dzierżawcą

 

jest..

 

 

jest obecnie Julian Chmielewicz, który posiada w Unisławiu(…)

jeszcze gospodarstwa 60 i kilka morgów liczące (…)

po obu stronach kolei żelaznej prowadzącej z Unisławia do Chełmna,

której budowa w zeszłym roku rozpoczęta została, a jeszcze

nie jest jeszcze zakończona. Dzierżawa roczna wynosi 2400 marek

1200 marek . Budynki plebańskie są

stara plebania zbudowana przed 80 laty jest z cegły

ma 3 pokoje większe, 2 komurki, 2 sienie

(…)

nią sklep

nim jest ogród kroków długi i 30 szeroki. Chlew je-

den na całe gospodarstwo w bardzo stanie.

z desek pod poprzedni jest

słomą w dobrym stanie. Oprócz tego jest

(…)

(…)

(…)

(…)

(…)

Wieś Unisław, dawniej osada Krzyżaków jest

po prawej stronie drogi gruzy

składa się z domeny Królewskiej (dawniej)

Unisławskiej. Cały Unisław liczy obecnie

prócz Kościoła(?), cukrownię, dworzec kolei szko-

ły, jedną Katolicką, przy której 2 nauczycieli

z jednym nauczycielem, 5 :2 we

cukrowni i jedną na dworcu, prócz tego połączoną

ze składem towarów obuwia itp.

Jest w Unisławiu lekarz Dr Fran Rewicza(?)

cieszący się dobrą praktyką, ma swą własną niedaleko cu-

krowni. Lekarz jest katolikiem, Polakiem . Gospodarzy

 

jest…

 

 

jest w Unisławiu większych 6(?), a mniejszych 5, rzemieślników jest

stolarzy(?), Kołodziej (?), reszta ludności składa się z

urzędników przu cukrowni i Koleii, którzy ponajwiększej części są

wyznania luterskiego i ludu roboczego polskiego.

Tor wspominanej Koleii do Chełmna prowadzi przez Unisław.

Kolej od 8 lat istniejąca z Bydgoszczy na Chełmże do Kowalewa.

Narodowość katolicka w Unisławiu, jako parafii jest prze-

ważnie polska, familii katolickich, władających tylko językiem

niemieckim są tylko 2, familii takich w których mąż albo

żona mówią tylko po niemiecku. Kazania w kościele Uni-

sławskim odbywają się tylko języku polskim. Kto wie, gdy to pismo

zostanie odnalezione stosunki z pewnością się zmienią. Kto wie

czy znajdzie się taki, który te słów kilka z łatwością będzie mógł

przeczytać. Język polski smutnych dzisiaj … moje doświadczeń, z

wszystkich urzędów i z (…) jest wypchnięty.

(…)

(…)

(…)

(…) polski żyje

(…) który uczy polską (…) i kochać, to co jest

• , kochać język!

poświęcenia Bożej Męki, jest też i

dla rolników. Zasiewy

. Bogu

Najwyższemu dzięki, że przynajmniej jarzyny i buraki zapowia-

dają

pokolenie późniejsze, krótki list Unisławia dzisiejsze-

go i dzisiejszych. Wy którzy to pismo

odnajdziecie i czytać będziecie wspomnijcie na nasze dusze,

z pewnością z nas już nikogo nie będzie na świecie.

Najdroższy miłością stawiamy Mu tę pamiątkę gorz-

Twój, poświęcamy się Tobie, a Ty czuwaj nad ludem Twym.

 

Unisław, dnia 14 lipca 1901

imieniu wszystkich ofiarodawców

Ksiądz Włodzimierz Loby (?)

parafii Unisławskiej